Advocaat Erfrecht

Het valt niet altijd mee om inzicht in de omvang van de nalatenschap te krijgen. In de wet staat een aantal betalingen met betrekking tot het aan elkaar inzicht geven in de stukken waarmee de omvang van de nalatenschap kan worden bepaald. Behalve erfgenamen hebben ook legatarissen, legitimarissen en schuldeisers recht op bepaalde informatie.

Erfgenamen dienen zich jegens elkaar naar redelijkheid en billijkheid te gedragen, hetgeen betekent dat zij over en weer alle informatie dienen te verstrekken over de nalatenschap. Ingeval van de wettelijke verdeling kan de echtgenote oftewel de langstlevende ouder en ieder kind van de andere erfgenaam verlangen dat een beschrijving van de nalatenschap van de eerste overledene wordt gemaakt. Stel dat in het testament een executeur is benoemd, dan is het ook veelal de executeur die beschikt over informatie over de nalatenschap.

Indien informatie snel verlangd wordt, kan in kort geding de informatie gevorderd worden.

Het kan zijn dat bij testament de nagelaten goederen onder bewind zijn gesteld. De bewindvoerder zal jaarlijks rekening en verantwoording aan de rechthebbende en aan degene in wiens belang het bewind is gesteld, dienen af te leggen. Ook de vereffenaar heeft een informatieplicht.

Als u niet wilt dat de wet bepaalt wie van u erft, dan moet u een uiterste wil (laten) opstellen. Dat kan op verschillende manieren. De bekendste manier is dat de notaris een testament opstelt; dat noemen we de notariële uiterste wil. Maar er zijn ook andere opties, bijvoorbeeld het onderhands testament of het codicil.

Een onderhands testament oftewel een testament opgemaakt zonder tussenkomst van de notaris is ook mogelijk, mits dat testament aan bepaalde voorwaarden voldoet. Zo’n onderhands testament kan bijvoorbeeld niet worden gemaakt door iemand die om welke reden dan ook het testament niet kan lezen. De erflater moet het stuk ook ondertekenen en elke pagina nummeren. Een onderhandse akte moet in bewaring (‘in depot’) worden gegeven bij een notaris.

In het notariële testament kan een legaat staan. Dat is het geval als een erfgenaam of een buitenstaander een duidelijk omschreven zaak of een bepaald genoemd geldbedrag nagelaten wordt. Degene aan wie goederen of geld wordt nagelaten, noemen we een legataris. De legataris kan een erfgenaam zijn, maar dat hoeft niet. De legataris heeft niet dezelfde rechten als een erfgenaam. De legataris heeft recht op afgifte van het goed of het geld, tenzij er schulden zijn, die gaan vóór op het legaat. Het kan in theorie zo zijn, dat de legataris daardoor niets ontvangt. De legataris kan pas na zes maanden na overlijden van de erflater het legaat opeisen, tenzij de erflater een andere termijn heeft opgenomen. In beginsel heeft de legataris het recht op afgifte van het legaat tegen de gezamenlijke erfgenamen, tenzij de erflater heeft bepaald dat de plicht tot afgifte alleen rust op een deel van de erfgenamen.

Om onduidelijkheden te voorkomen: als u iets aan iemand wil legateren, zorg er dan voor dat u heel precies en duidelijk bent in de omschrijving wie de ontvanger is en wat u precies wilt geven en eventueel onder welke voorwaarden.

Een ouder kan zijn kind onterven maar dat betekent niet automatisch dat het kind geen enkele aanspraak meer heeft op de nalatenschap. Uitgangspunt van de wetgever is dat tenminste een deel van het vermogen aan de naaste bloedverwanten dient te worden nagelaten.

Het aanspraak maken op de legitieme portie dient binnen een bepaalde tijd plaats te vinden. Er is slechts een beperkte mogelijkheid om beroep te doen op de legitieme portie: vijf jaar na het overlijden vervalt het recht. Deze vijfjaarstermijn kan door de erfgenamen worden verkort door degene die hiervoor in aanmerking komt een termijn te stellen. De legitieme portie is de helft van het erfdeel waar hij zonder onterving aanspraak op had kunnen maken.

Bent u onterfd en/of is er geen vermogen op de dag van het overlijden van erflater?

Degene die verantwoordelijk is voor de afhandeling van de erfenis wordt de executeur genoemd. Een executeur wordt in een testament benoemd. Voorheen mocht deze benoeming ook in een codicil gebeuren, maar sinds er nieuwe regels omtrent het erfrecht ontwikkeld zijn, is dit niet meer toegestaan. De executeur kan één van de erfgenamen zijn, maar dit is niet verplicht. Als u liever een onafhankelijke buitenstaander deze taak toeschrijft, kunt u een professionele executeur benoemen in uw testament. Volgens de wet krijgt de persoon die de rol van executeur op zich neemt 1% van het vermogen dat de overledene bezat op de dag van overlijden. In het testament kan echter ook een andere vorm van vergoeding staan, bijvoorbeeld een vast bedrag. Als u als nabestaande tot executeur bent benoemd, houd er dan rekening mee dat het wat tijd in beslag kan nemen om uw taken als executeur te voltooien. Om deze reden, en doordat het voor de overige erfgenamen niet altijd duidelijk is wat er bij de afhandeling komt kijken, is het mogelijk dat er wantrouwen of onbegrip ontstaat. Houd de overige erfgenamen, zeker als u zelf ook erfgenaam bent, daarom goed op de hoogte van de ontwikkelingen. Op deze wijze voorkomt u problemen onderling.

Als er sprake is van beneficiaire aanvaarding (dat wil zeggen onder het voorrecht van boedelbeschrijving) door een of meer erfgenamen, maar ook wanneer door de rechtbank een vereffenaar is benoemd, moet er in beginsel vereffend worden. De vereffening dient het belang van de schuldeisers en vindt veelal plaats indien sprake is van een insolvente nalatenschap met andere woorden in geval van een lege boedel.

Er is een lichte variant van de vereffening en een zware variant. De eerstgenoemde is veelal van toepassing op nalatenschappen die beneficiair zijn aanvaard maar voldoende saldo hebben. De bedoeling van de lichte vereffening is dat de schuldeisers van de nalatenschap worden voldaan en een boedelbeschrijving wordt opgemaakt. Bij de zware variant zullen een aantal formaliteiten dienen te worden nageleefd. Ingeval sprake is van een minderjarige erfgenaam, zal veelal sprake zijn van beneficiaire aanvaarding. De wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige kan bij de kantonrechter ontheffing vragen van de vereffeningsplicht. In dat geval zal hij moeten aantonen dat de nalatenschap een positief saldo heeft.

De nalatenschap is een gemeenschap. Als er sprake is van meer dan één erfgenaam, dan dient die gemeenschap enig moment te worden verdeeld over de deelgenoten (meestal erfgenamen). Zit u met elkaar één lijn? Dan kan de verdeling van de gemeenschap gewoon in onderling overleg plaatsvinden. Is er een koopwoning? Als die aan een erfgenaam wordt toegedeeld, dan moet dat via de notaris. Bij de verdeling kunnen er overbedelingsvorderingen of verrekenningsvordering ontstaan, dat moet worden vastgesteld.

Komt u er helaas niet uit met elkaar? Dan hebt u grofweg drie opties: verdeling via nalatenschapsmediation, afwikkelen via advocaten die trachten in overleg met elkaar tot een verdeling te komen of een verdelingsprocedure via de rechter. Advocaat erfrecht mr. Ries Maasdam en advocaat erfrecht mr. Raike de Boer van Maasdam & De Boer Advocaten – Mediators kijken graag met u welke optie het beste bij uw situatie past en om u juridische bijstand te verlenen.

Een kind dat verwekt is buiten huwelijk, niet erkend is door de verwekker of niet geadopteerd is, heeft wel een verwekker, maar geen juridische vader. Zonder juridisch vaderschap bestaat er geen juridisch bloedverwantschap en het kind kan dan ook niet erven van de vader/verwekker. Indien nodig, kan het vaderschap van erflater, ook ná overlijden van erflater, gerechtelijk worden vastgesteld. Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap kan op de grond dat de man de verwekker (waarbij de verwekker en de moeder het kind via geslachtsgemeenschap op “natuurlijke wijze” heeft laten ontstaan) of erflater was de levensgezel van moeder en heeft ingestemd met een daad die de verwerking tot gevolg heeft gehad (bijv. kunstmatige bevruchting).

Gevolg van de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap is dat het kind van vader kan erven, tenzij het kind onterfd is, dan kan het kind recht hebben op de legitieme portie.

Heeft u vragen hierover? Neem contact op met advocaat vaststelling vaderschap mr. Raike de Boer.

Het afwikkelen van de erfenis is meestal helaas niet simpel. Als er geen testament is, moeten de erfgenamen samen tot een verdeling van de nalatenschap komen, terwijl ze het niet altijd met elkaar eens is. Als er een testament is, zijn er vaak vragen over de geldigheid van het testament en de bedoeling van de erflater. Emoties maken het vaak ingewikkeld om tot een oplossing te komen; het overlijden van een naaste is immers een ingrijpende emotionele gebeurtenis, ieder had zo zijn eigen band met de overledene en ieder heeft een eigen rouwproces. Daar komt bij dat de rol en onderlinge verhouding die kinderen in hun jeugd in hun gezin hadden, soms uitvergroot in een periode van rouw naar voren komen. Toch moeten in deze intense setting belangrijke beslissingen worden genomen.

Advocaat-mediator mr. Raike de Boer en advocaat-mediator mr. Ries Maasdam kunnen als nalatenschap advocaat-mediator optreden en de gesprekken tussen de erfgenamen begeleiden. Iedereen krijgt de gelegenheid om de eigen visies, wensen en ideeën op tafel te leggen. De mediator leidt het afwikkelingsproces in goede banen; creëert ruimte om juridische en praktische knopen door te hakken maar ook dat er de nodige aandacht is voor de emoties die er tussen erfgenamen/familieleden kunnen zijn. Meestal lukt het om in 3 tot 5 gesprekken tot een resultaat te komen dat voor iedereen aanvaardbaar is. Met medation voorkomt u een langdurige en dure rechtbankprocedure, waarbij bij een procedure de uitkomst niet altijd zeker is. Met mediation is de oplossing vaak creatiever en met een breder draagvlak en vaak betere verstandhouding op de lange termijn, dan als de rechter een beslissing neemt.